Melatonin, uykuda özellikle uykunun ilk dönemlerinde salgılanan, uykunun faz değişimini kolaylaştıran ve derin uykuya geçmeyi sağlayan bir hormon olarak tanımlanıyor. Bitkilerde de salındığı görüldüğü için, bitkisel kaynaklı üretilmiş formlarıyla uykuyu kolaylaştırmak için gıda takviye halinde bitkisel bir ürün olduğu vurgulanarak reçetesiz olarak satılabiliyor. Amerika’da 5 farklı eyaletten araştırmacının yürüttüğü ve geçtiğimiz ay dünyanın en saygın tıp dergilerinden JAMA’da yayınlanan yeni bir araştırma, özellikle çocuk ve ergenlerde kontrolsüz melatonin kullanımının tehlikelerini ortaya koydu.
Çalışmaya göre reçetesiz satılan takviyelerde bulunan gerçek melatonin miktarı çok büyük farklılıklar gösteriyor. Örneğin incelenen 25 üründe gerçek melatonin miktarının, etiketlenen içeriğin yüzde 74 ila yüzde 347’si arasında değiştiği belirtiliyor. Ayrıca zehir kontrol merkezlerine olan başvuruların da 2012’den 2021’e kadar yüzde 530 arttığı belirtilen araştırmada, hastaların büyük çoğunluğunun 5 yaş altı çocuklar olduğu vurgulanıyor.
Türkiye’de de doktor kontrolü olmadan çocuklarda melatonin kullanımının çok yaygın olduğunu söyleyen İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa – Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serhat Güler, bu yeni araştırmanın sonuçlarıyla ilgili Demirören Haber Ajansı’na önemli değerlendirmelerde bulundu.
HER 20 ÇOCUKTAN BİRİNDE UYKU BOZUKLUĞU VAR
Doç. Dr. Güler, “Uykunun bir ritmi ve bir düzeni vardır. Başlangıcından itibaren sonuna kadar geçen bir süreç ve uyku süresini göz önüne aldığınızda uykunun düzenini, ritmini, sürekliliğini bozan her durum uyku bozukluğu tanımlamasına giriyor. Dünyada da ülkemizde de özellikle çocuklarda uyku bozuklukları çok fazla görülüyor. Uyku, gündüzden etkilenen bir süreç. Gündüz hayatınızı bozan her şey, uyku problemine neden oluyor. Çocukluk çağında uyku bozuklukları, yaklaşık yüzde 8 ila 15 arasında değişiyor. Her 20 çocuktan birinde uyku bozukluğu var. Geceleyin sık uyanma, ağlayarak uyanma, gece terörleri, uykuda yürüme gibi uyku bozuklukları görülebiliyor. Ayrıca uyku süreleri de önemli” dedi.
YAN ETKİYE BAĞLI ZEHİRLENMELER YÜZDE 500 ARTTI
Melatoninin badem, fındık, rezene, papatya çayı, anason gibi bitkilerde çok yüksek düzeyde bulunduğu için bunlardan ayrıştırılmış melatonin hormonunun ‘bitkisel suplement’ olarak insanlara verildiğinde uykuya kolay geçmenin sağlandığı görüldüğü için melatoninin bir takviye ürün olarak ortaya çıktığını anlatan Doç. Dr. Güler, bitkisel diye her ürünün masum olmadığını vurgulayarak “Kullandığınız her bitkisel takviyenin, melatonin de dahil, doktor kontrolünde, yaşa ve kiloya uygun dozlarda kullanılması gerekiyor. Amerika’da yapılan çalışmaya göre melatonin için toksik yan etkiler yaklaşık yüzde 500 artmış vaziyette. Bunun da bu preparatlara her yerden kolay ulaşabilmesi ve denetimsiz kullanılması yüzünden olduğu ortaya çıkmış” uyarısında bulundu.
“KONTROLSÜZ KULLANIM HAYATİ TEHLİKE DE YARATABİLİR”
1 yaşındaki bir çocukla 10 yaşındaki bir çocuğa aynı melatonin dozunun verilemeyeceğini de anlatan Doç. Dr. Güler, “Üstelik kullanım süresi de değişir çocuğa göre. Yapılan çalışmalarda, mevcut melatonin ürünleri incelendiğinde bazı formlarda ürünün üzerinde belirtilen miktarın yaklaşık yüzde 374 yani normale göre yaklaşık 4 kat daha fazla olduğu tespit edilmiş. Kontrolsüz kullanımlarda, bir preparatın içeriğinin belli bir standardı olmadığı için normal dozda görmeyeceğiniz yan etkileri görme ihtimaliniz çok fazla. Melatonin yan etkisi olmayan bir suplement, bir gıda, bir hormon ya da destek ürünü değildir. Epilepsi ilaçlarıyla, antidepresanlarla, hipertansiyon ilaçlarıyla, erişkin çağda kullanılan kan sulandırıcılarla ciddi etkileşimleri olabiliyor. Uygun dozda kullanmadığınız zaman ortaya çıkacak yan etkiler gelip geçici olabildiği gibi hayati tehlike de yaratabiliyor” diye konuştu.
“BİR TABLET YERİNE 10-20 TANE ÇİĞNEYİP ZEHİRLENEN VAKALAR”
Kontrolsüz melatonin kullanımı ile ilgili kendi kliniklerinde de hasta tecrübeleri yaşadıklarının altını çizen Doç. Dr. Güler, “Nöbet geçiren, ishal, kusma alerjik reaksiyonlarla kliniğimize başvuran hastalar oldu. Melatonini stabilize etmek için kullanılan bazı ek maddeler var ürünlerin içinde. Bu ek maddelere karşı alerjik reaksiyonlarla gelen hastalarımız oldu. Daha da önemlisi çok değişik formlarda satılıyor. Şurup, şeker, yumuşak jel gibi birçok çeşidi var. Evde ilaç niyetine görülmeden ortalıkta rahatlıkla bırakılabildiği için bir tablet yerine 10-20 tablet çiğneyip intoksikasyon yani zehirlenme tablosu ile acilimize gelen çocuklar da oldu” dedi.
“KESİNLİKLE DOKTOR KONTROLÜ DIŞINDA KULLANILMAMALI”
Çok kolay temin edilebildiği için kontrolsüz kullanımın da çok yaygın olduğuna işaret eden Doç. Dr. Güler, aileleri uyararak sözlerini şöyle noktaladı: “Maalesef marketlerde, internette, alışveriş sitelerinden vs çok rahatlıkla alabiliyorsunuz. Gıda takviyesi olarak geçtiği için denetim sistemleri daha farklı yürüyor. Bu da çok fazla markanın olması, ürünler arasında kalite farkını ve toksik etki görülme riskini de arttırıyor. Ailelere şunu vurgulamak istiyorum, biz melatonini uzun süre kullanma gereksinimi duymuyoruz. Eğer melatonin kullanmanız gerektiren bir durum varsa, çocuğunuzda uyku düzenini bozan bir problem var demektir. Gündüzle ilgili sorgulanması gereken bir şeyler vardır. Melatonin kullanım süresini uzattıkça aslında mevcut problem de daha çok baskılanıyor ve bu sefer ikincil psikiyatrik ya da girişimsel problemler ortaya çıkıyor.”
